01. Kraanvogel – Theresia van der Pant

Locatie: Aan de voorkant van het kasteel links bij gracht, voorbij de Duiventoren.

• Titel: Kraanvogel
• Kunstenaar: Theresia van der Pant –1924 in Nederland
• Materiaal: Brons
• Jaartal creatie/ plaatsing: 1961 / 1961

Theresia van der Pant is in 1924 geboren in Schiedam. Het beeld in brons, genaamd Kraanvogel maakt zij in 1961 als zij 36 jaar oud is. Ze is in 2013 op 88-jarige leeftijd overleden. Ze is tekenaar en beeldhouwer. Veel van haar beelden zijn dierenfiguren en gemaakt in brons. Haar beelden en tekeningen zijn in veel steden te bekijken, waaronder in Amsterdam op het Rokin. Dit is een beeld van haar in de vorm van een kraanvogel, die zich vol kracht en spanning opwaarts richt. De kraanvogel is een abstract figuratief beeld. Abstract, omdat ze niet heeft geprobeerd om de vogel natuurlijk weer te geven. Figuratief, omdat het beeld toch herkenbaar is als een kraanvogel.

Het beeld is in 1961 geplaatst en was het eerste beeld in de kasteeltuin. Menig inwoner van Helmond heeft zich bij dit beeld laten fotograferen.

02. Lopende man – Peter Erftemeijer

Locatie: Aan de voorkant van het kasteel links voorbij het wandelpad op het grasveld.

• Titel: Lopende man
• Kunstenaar: Peter Erftemeijer – 1956 in Nederland
• Materiaal: Brons
• Jaartal creatie/ plaatsing: 1991 / 1991

Peter Erftemeijer is geboren in 1956 in Hoorn. Het beeld in brons genaamd Lopende Man maakt hij in 1991 als hij 35 jaar oud is. In datzelfde jaar wordt het beeld in de kasteeltuin geplaatst. Hij is medailleur en beeldhouwer, waarbij hij voornamelijk beelden maakt in brons. De Lopende man is een figuratief beeld omdat het goed herkenbaar is als een wandelende man. Het beeld is echter ook geabstraheerd waarbij details zijn weggelaten om zó de schoonheid van de eenvoud te bereiken.

Het beeld is geposeerd en mede door deze positionering erg expressief in de betekenis van levendig, aansprekend en echt-lijkend. Door de plaatsing op een open grasveld, maar dicht bij het voetpad, is het nèt alsof de lopende man daar, op dit moment, net als jij, voorbij komt wandelen aan het kasteel. Je ontmoet de wandelaar toevallig bij het passeren, als ware het een momentopname.

03. Icarus – Wander Bertoni  

Locatie; Aan de Wiel links op het grasveld, voorbij het bruggetje over het riviertje de Aa.

• Icarus
• Wander Bertoni – 1925 in Italië
• Roestvrij staal
• 1961

Wander Bertoni is in 1925 geboren in Italië. Het beeld in roestvrijstaal genaamd Icarus maakt hij in 1961 als hij 36 jaar oud is. In die tijd werkt hij vooral in Wenen. Daar staat een bijna identiek beeld dat ook Ikarus heet. Beide beelden behoren tot Bertoni’s abstracte werken. Bertoni is een beeldhouwer die werkt met allerlei uiteenlopende materialen, waaronder brons, hout en diverse metalen. Het origineel, dat hij in 1953 in aluminium gemaakt heeft, staat in Middelheimpark te Antwerpen.

De beelden symboliseren Icarus met vleugels en verwijzen naar de Griekse mythe van Daedalus en Icarus. Vader en zoon proberen van het eiland Kreta te ontsnappen met behulp van zelfgemaakte vleugels, die met bijenwas aan hun lichaam vast zijn gezet. Maar de enthousiaste Icarus vliegt, door zijn jeugdige overmoed, té hoog en daardoor te dicht naar de zon, waardoor de bijenwas smelt en hij zijn vleugels verliest. Van grote hoogte stort hij in de Egeïsche zee. Daarmee staat hij symbool voor de hoogmoed die voorafgaat aan de val.

04. De Rots – Sjeng Caris

Locatie: Het pad volgend dat met een boog richting de Wiel loopt. Het beeldje staat recht voor de onderdoorgang naar het Kasteelpark.

• De Rots
• Sjeng Caris – 1939 in Nederland
• Brons

Sjeng Caris is in 1939 geboren te Budel en is daar zijn hele leven werkzaam gebleven. Wanneer hij het beeld in brons genaamd de Rots maakt, is niet beschreven. Hij is in 2019 op 80 jarige leeftijd overleden.

Zijn belangrijkste onderwerp is de vrouw. In zijn vroege werk beeldde hij de vrouw realistisch uit als moeder en als partner of verleidster. Een van zijn meest bekende beelden uit die periode is ‘Os Moen’ dat in het centrum van Budel staat. Later is hij zich in een meer gestileerde vormgeving gaan toeleggen op het uitdrukken van emoties zoals verlegenheid en verdriet. Daarbij heeft hij, passend bij deze ontwikkeling, zijn beeldtaal teruggebracht tot strakke lijnen en een minimum aan lichaamsgebaren. ‘De Rots’ is een kenmerkend voorbeeld van deze latere stijl.

Het is een klein, compact beeld, maar ondanks het kleine formaat is het, dankzij de weglating van details, een éxpressief beeld. De uitstraling wordt verder versterkt door de locatie dicht bij de eveneens interessante onderdoorgang van de kasteelpoort die toegang geeft tot de zijkant van het kasteelpark.

05. Pas de Deux – Etienne Desmet

Locatie: Nog voor de onderdoorgang blijvend, rechts aan de zijkant van het terras van de kasteelpoort, midden op her grasveld.

• Pas de deux
• Etienne Desmet – 1943 in België
• Brons
• 1978-1981

Etienne Desmet is in 1943 geboren in Gent in België. Het beeld in brons, genaamd Pas de deux maakt hij in 1978 als hij 35 jaar oud is. Het is in 1981 in de kasteeltuin geplaatst. Desmet is tekenaar en beeldhouwer en heeft meerdere beelden in dezelfde stijl met dezelfde naam gemaakt. Veel van zijn werken, waaronder ook diverse grafmonumenten, zijn voornamelijk te zien in België. Hij werkt echter ook regelmatig in marmer-ateliers in Italië. Etienne Desmet vermeld op zijn website dat hij in zijn werk, zoekt naar de verbinding tussen energie en gratie. Zijn beelden vertellen verhalen over verlangen en lust, over vertedering en schroom. Zijn beelden tonen een suggestie van beweging en betoveren tegelijkertijd met een gracieuze kracht van stilte.

Een Pas de deux is een choreografie voor twee dansers, meestal man en vrouw, die tijdens het duet gezamenlijk een aantal verleidelijke passen uitvoeren. Dit is dan ook een beeld van twee rank opgaande gelijkaardige vormen, die beiden, al kronkelend in een vloeiende lijn, om elkaar heen lijken te bewegen, als in een innig samenspel van aantrekken en weer àfstoten.

06. Op Hoge Hakken – Klaas Gubbels

Locatie: Voor de brug blijvend, tegen het terras van de kasteelpoort aan

• Op hoge hakken (koffiekan)
• Klaas Gubbels – 1934 in Nederland
• Cortenstaal
• 2008

07. Napels – Klaas Gubbels

Locatie: Over de brug bij restaurant de kasteelpoort, rechts op het grasveld.

• Napels (koffiekan)
• Klaas Gubbels – 1934 in Nederland
• Cortenstaal
• 2004 / 2019

Klaas Gubbels is in 1934 geboren in Rotterdam. Hij maakt het beeld in cortenstaal genaamd Hoge hakken in 2008 op 54 jarige leeftijd. Vier jaar eerder maakt hij het beeld in cortenstaal, genaamd Napels. Van beide beelden heeft hij zes exemplaren gemaakt.

• The Goddess of Flying
• Ondrej Zimka – 1975 in Slowakije
• Brons
• 2006 / 2006

Ze hebben allen de vorm van een koffiekan. Zelf noemt hij ze potten. Ze zijn gemaakt van roestkleurig maar weervast staal met de sterkte van roestvrij staal.

Klaas Gubbels is één van de bekendste Nederlandse moderne beeldend kunstenaars. Hij is vooral bekend van stillevens met koffiekannen, tafels en stoelen. Zijn werken genieten een grote bekendheid, zowel nationaal als internationaal. In zijn beginjaren richt hij zich met name op de tweedimensionale kunst: schilderen, fotografie en grafiek. Later gaat hij ook driedimensionale beelden maken. Zijn werk kenmerkt zich doordat de vorm afwijkt van de werkelijkheid maar toch herkenbaar overkomt.

In Helmond staan meerdere kunstwerken die gemaakt zijn van Cortenstaal, zoals Lightspace op de Kegelbaan en de drie spoelen van het Weverslabyrint in het Weverspark.

08. Goddess of Flying – Ondrej Zimka junior

Locatie: Achter het kasteel, dicht bij de struiken die tegen de fabrieksmuur aan staan.

Ondrej Zimka junior is in 1975 geboren in Bratislava, de hoofdstad van Slowakije. Hij maakt dit beeld in brons, genaamd The Goddess of Flying, in 2006 als hij 31 jaar oud is. Zimka is schilder en beeldhouwer  en werkt met veel verschillende soorten natuurlijke materialen, maar bij voorkeur met brons. Ook zijn ouders zijn bekende kunstenaars.

The Goddess of Flying is een beeld dat opvalt door de grote afwisseling die in het beeld te zien is. Zo vertoont het beeld doffe en heldere kleuren, zijn er zichtbare tegenstellingen tussen ruw en glad oppervlak en heeft het opvallend spitse en ronde vormen. Zimka brengt de toeschouwer met dit beeld naar een wonderlijke fantasiewereld waarin vliegen en durven dromen een rol spelen.

Het beeld is in 2006 geschonken door het Burgemeester Geukersfonds.

09. Zonder titel – André Volten

Locatie: Achter het kasteel, op het grasveld tegen de fabrieksmuur.

• Plastiek zonder titel
• André Volten – 1925 in Nederland
• Wit Gneis
• 1981

André Volten is in 1925 geboren in het West-Friese Andijk en in 2002 op 77 jarige leeftijd overleden in Amsterdam. Hij maakt dit beeld in wit gneis zonder titel in 1981 als hij 56 jaar oud is.

Tijdens zijn carrière ontwikkelt hij zich van abstract-expressionistisch schilder, die de persoonlijke onderbewuste reactie van de kunstenaar op de omgeving uitbeeld, naar een abstract en non-figuratief beeldhouwer, waarbij de kunstenaar geen bestaande zaken meer uitdrukt, maar maakt wat in de kunstenaar zélf opkomt. Zijn inspiratie haalt hij uit zijn werk als lasser op de scheepswerf in Amsterdam.

Veel van zijn beelden zijn uitgevoerd in roestvrijstaal en cortenstaal. Ze staan in diverse bekende musea maar vooral ook op prominente plekken in de openbare ruimte, zoals in Amsterdam in het Vondelpark, en op het Jaarbeursplein in Utrecht….en dus ook hier in de kasteeltuin van Helmond. Gezien de vroege fascinatie voor staal, is het niet verwonderlijk dat de kunstenaar voor zijn werken in steen óók de hardste varianten uitkiest. De hier gebruikte steensoort, gneis, ontstaat wanneer graniet wordt blootgesteld aan een zéér hoge druk en temperatuur. De vormen die Volten gebruikte zijn eenvoudig; de zuil, de kubus en de bol komen steeds terug in zijn oeuvre.

Dit kunstwerk bestaat uit blokken, die een onregelmatige zuil vormen. De vlakken van de blokken zijn afwisselend glad en ruw. Het beeld wordt in 1981 aan de gemeente geschonken door Gamma Holding, ter gelegenheid van de opening van het nieuwe hoofdkantoor in Helmond.

10. Arbeidster uit de haspelarij – Constantinus Cephas Stauthamer

Locatie: Op de zuidwest hoek achter het kasteel, bij de rododendron struiken.

• Haspelaarster – Arbeidster in de haspelarij
• Constantinus Cephas Stauthamer – 1899 in Nederland
• Brons
• 1960 / 1998

Cephas Stauthamer is onder andere schilder, medailleur en beeldhouwer. Hij is in 1899 geboren in Den Haag en op 83 jarige leeftijd overleden in Amsterdam. Hij is getrouwd met de bekende medailleur Josje Smit. Dit beeld in brons genaamd Arbeidster in de haspelarij maakt hij in 1960 als hij 61 jaar oud is.

Zijn beeldhouwwerk staat, verspreid over meerdere steden in Nederland, vooral in de openbare ruimte. Dit beeld is uit een vroege periode, waarin zijn beelden een massieve, statische vorm hebben, met de werkelijkheid als uitgangspunt. Zijn latere beelden zijn abstraherend waarbij de fantasie van de kijker meer wordt uitgedaagd.

De Haspelaarster, zoals het beeld liefkozend ook genoemd wordt, is in 1960 door het personeel van Garenfabriek Carp aan de directie aangeboden, ter gelegenheid van het 100-jarig bestaan. In 1998 wordt het beeld door het bedrijf, dat dan inmiddels uit Helmond is verdwenen, aan de gemeente Helmond geschonken, waarna het in de kasteeltuin wordt geplaatst. Een Haspelaarster had het schoonste werk in de textielfabriek. Zij spon de vlasdraden op een ronde haspel tot fijne garens, die onder andere gebruikt werden voor het weven van lijnwaad, de fijnste linnenstof die er was in die tijd. Dit gebeurde vooral in de textielindustrie in Twente en Brabant.

Het beeld is een blijvende herinnering, aan de vele wevers en weefsters, die Helmond in de vorige eeuw heeft gehad.

11. Vrouwelijk naakt I – Rien Derks

Locatie: Aan de kanaalkant van het kasteel, op het grasveld, dicht bij de gracht.

• Vrouwelijk Naakt I
• Rien Derks – 1950 in Diessen Nederland
• Brons
• 1982

Rien Derks is in 1950 geboren in Diessen bij Hilvarenbeek. Hij maakt het beeld in brons, genaamd Vrouwelijk naakt 1, in 1982 als hij 32 jaar oud is.

Hij is een beeldhouwer die vooral werkt met brons, en bekend is om zijn naakten en bustes. Zijn werk is sierlijk figuratief, wat wil zeggen dat direct herkenbaar is wat hij uitgebeeld heeft. Zijn werk vertoont ook een verbondenheid met de late klassieke oudheid, waarbij beeldhouwers de perfecte beheersing van materialen en technieken bereiken, waardoor ze zélfs de móéilijkste houdingen en bewegingen, met gemak leren uitbeelden. In dit beeld is dat te herkennen omdat lichaamsdetails, zoals spiergroepen, natuurgetrouw worden uitgebeeld.

In Helmond staan twee vrouwelijk naakt beelden uit 1982 van Rien Derks, waarvan nummer één hier in de kasteeltuin, en nummer twee in het centrum te zien is. Beide naakte vrouwen zijn volledig in zichzélf gekeerd. De blik is sierlijk naar beneden gericht, en de armen zijn in een intiem, maar ook afschermend gebaar, om het eigen lichaam heen geslagen.

De plaatsing op het grasveld naast het kasteel, maakt dat je het beeld goed van alle kanten kunt bekijken. Het is dan ook veel gefotografeerd.

12. de Liegbank – Kunsthistorisch kasteelobject

Locatie: Aan de kanaalkant van het kasteel, op het grasveld, dicht bij het voetpad.

• Liegbank
• Kunsthistorisch object – onderdeel van de voormalige bordestrap in barokstijl
• Belgisch hardsteen en bakstenen
• 1688 / 1923

De middeleeuwse waterburcht in de kasteeltuin, is in 1923 omgebouwd tot raadhuis. Daarbij is op de binnenplaats, de zeldzaam sierlijke barokgevel uit 1688, als onderdeel van de zuidvleugel, afgebroken om zo ruimte scheppen voor een gang. Het enige gedeelte dat bewaard is gebleven zijn de 2 hardstenen gebogen zijwanden van de bordestrap, waarop onder andere de bloempotten gestaan hebben. Deze zijwanden zijn verwerkt in de bank, die verder opgebouwd is met bakstenen uit de oude gevel. In de volksmond kreeg het al vlug de naam ‘Liegbank’.

Tegenwoordig is het een plek in het kasteelpark waar Helmonders bijeen kunnen komen en zó, met zicht op het kasteel, de naam van de bank eer aan kunnen doen.

13. Verticale – Milan Lukáč

Locatie: Aan de kanaalkant, voorbij de Liegbank, op het grasveld tussen de bomen.

• Verticale
• Milan Lukáč – 1962 in Slowakije
• Brons en staal
• 2006

Milan Lukáč is in 1962 geboren in Bojnice in Slowakije. Hij maakt het beeld in brons en staal genaamd Verticale in 2006 als hij 44 jaar oud is.

Hij is bekend als abstract schilder en beeldhouwer en maakt beelden uit veel verschillende materialen zoals hout en diverse metalen. In zijn beelden komt een enorme variatie aan voorwerpen en vormen voor, variërend van abstracte dierenfiguren tot aan originele muziekinstrumenten.

De plaatsing tussen de bomen maakt dat het beeld in eerste instantie bijna niet opvalt, maar eenmaal ontdekt, vind er een wonderlijk samenspel plaats met diezelfde bomen en de omgeving. Het beeld Verticale wordt, ondanks de ogenschijnlijke eenvoud, dan ook gekenmerkt door vele tegenstellingen. De grote verschillen in oppervlaktebehandeling brengen spanning aan in de fragile sculptuur, en daagt uit om het beeld van alle kanten en van onder tot boven te bekijken.

14. Zonder titel – Eugène Dodeigne

Locatie: Aan de voorkant rechts van het kasteel, tegen het grasveld aan.

• Titel – Sculptuur zonder titel
• Kunstenaar – Eugène Dodeigne – 1923 in België
• Materiaal – Wit Carrara Marmer
• Jaartal – 1982

Eugène Dodeigne is in 1923 in Rouvreux in België geboren.

Hij maakt dit beeld in wit Carrara marmer, zonder titel, in 1982 als hij 59 jaar oud is. Vanaf 1950 woont en werkt hij in Frankrijk en neemt hij de Franse nationaliteit aan. Hij is in 2015 op 92 jarige leeftijd overleden. Dodeigne maakt figuren zonder details, uit steen gehouwen en tegelijk ook onbehouwen. Ze hebben veelal iets weg van Menhirs uit de Neolithische steentijd.

Menhirs zijn lange rechtopstaande stenen, meestal lichtjes bijgeschaafd. De beelden van Dodeigne lijken hierin een beetje op het bekende werk van Rodin, zijn grote voorbeeld. Dodeigne is beeldhouwer en tekenaar. Zijn eerste beelden maakt hij uit hout, maar al vlug gaat hij werken met blauwe hardsteen, afkomstig uit een steengroeve in Soignies in Zuid-België. Zijn beelden zijn abstract, hebben geen duidelijk herkenbare vorm, en worden met de tijd steeds expressiever en ruwer. Dit beeld wijkt af wat materiaal betreft omdat het uit Carrara-marmer gehouwen is. Een bijna vlekkeloos soort marmer uit Toscane in Italië. Zijn beelden zijn in talrijke collecties vertegenwoordigd en te vinden in de openbare ruimte in diverse omringende landen.

Het beeld in de kasteeltuin is een van zijn meest abstracte beelden en heeft dan ook geen naam gekregen van hem. Wie voor het beeld staat wordt daardoor uitgedaagd om zelf te bepalen wat het beeld oproept.

In Helmond staat op de Heuvel bij het stadhuis nog een beeld van Dodeigne. Dat is wél gemaakt van blauwe hardsteen uit de groeve bij Soignies. Ook dit beeld is zonder titel.

15. Rennend paard – Henri (Harry) Storms

Locatie: Aan de Smalle Haven op de overgang tussen kasteelpark en winkelcentrum. Het paard stond oorspronkelijk op het kasteelplein recht voor het kasteel.

• Het Rennende Paard
• Harry Storms – 1945 in Tegelen Nederland
• Brons
• 1987

Dit beeld van een rennend paard, dat even op één been staat heeft een aantal jaren in de Franse Tuin op het voorplein van het kasteel gestaan. Het beeld is na 2009 tijdens een nieuwe indeling van het plein een stukje verderop verplaatst naar de overgang van de Kasteelpark naar de Smalle Haven richting het winkelcentrum van de stad.

Harry Storms is in 1945 geboren in Tegelen. Hij maakt het beeld in brons van een rennend paard, dat even op één been staat in 1987 als hij 42 jaar oud is. Storms werd opgeleid aan de pedagogische academie. Aanvankelijk was hij docent handvaardigheid. Ook volgde hij een opleiding aan de Academie van Beeldende Kunst te Warschau waar hij les kreeg van Jerzy Jarnuszkiewicz. In 1975 debuteerde hij als beeldend kunstenaar met een expositie van zijn bronzen plastieken in Sittard. Daarna volgden exposities in binnen- en buitenland. Hij begon tevens een galerie en een beeldentuin, de Procure, in Sterksel. Hij werkt vooral in brons, waarbij ballerina’s en paarden terugkerende thema’s in zijn werk zijn. Zijn paarden zijn geen statische dieren, maar lijken voortdurend in beweging te zijn en zijn een toonbeeld van kracht en snelheid.

In Aarle-Rixtel en Someren staan ook een beeld van een paard van deze kunstenaar.

Alle beelden zijn opgenomen in de Kunstroute Helmond van de VVV.

Bronnen:

• Wikipedia
• Kunstroute Helmond 2009 en 2012
• Tekst opgesteld door Mario Kuijpers, Heemkundekring Helmont
  Foto’s ©Mario Kuijpers – 2019. (behalve zwart-wit foto 1923 ©RHC-e)

Hieronder kun je een foto/diashow bekijken van de beelden en de kasteeltuin.