Kasteel Gemert en de Duitse Ridders van Sint-Jan

3 september 2024 Mario33 Reacties 0 reacties

Tegelraam in het kasteel met een afbeelding van het kasteelcomplex uit de 17e eeuw. ©Fotograaf Mario Kuijpers

In Gemert staat het enige kasteel in Nederland met een dubbele voorburcht.
Lange tijd is het in bezit geweest van de ‘Heilige Ridders van Sint Jan’, de zgn. Commanderij van de Duitse Ridders. Na de laffe massamoord op de Tempeliers in Frankrijk op vrijdag de 13e oktober 1307 (in opdracht van de Paus en de Franse Koning Philips), trokken de Tempeliers die tijdig konden vluchten naar verwante ridderorden buiten Frankrijk. Deze aan de Tempeliers verwante ridderorden, zoals de Maltezer ridders, de Johannieters en de Duitse ridders van Sint Jan kregen opnieuw veel macht en aanzien bij de bevolking.

In Gemert bleven de Duitse ridders tot aan de 18e eeuw zelfstandig. Gemert was mede daardoor tot 1809 een zelfstandige vrijstaat in Nederland. Pas toen werd het door Napoleon ingelijfd in de ‘Franse’ Nederlanden.

Het kasteel bestaat nog steeds uit 2 voorburchten. De oudste voorburcht (foto hierboven, rechterdeel) is na een brand in 1881 grotendeels herbouwd. Op de andere foto hierboven en de foto hieronder kijk je dóór de oude poort naar de nieuwere 2e voorburcht ter extra verdediging in de 80-jarige oorlog.

De hoekdonjon is een laatste overblijfsel van die oudste voorburcht en als enige deel nog herkenbaar in de stijl van het oorspronkelijk kasteel uit 1391. Het kasteel zelf is in 1740 grotendeels herbouwd in Lodewijk XIV-stijl omdat het niet meer aan de toenmalige wooneisen voldeed.
Nòg kun je rondom het kasteel vrij wandelen (2012), maar het staat leeg en de toekomstplannen zijn onzeker. Restauratie is gewenst!

De binnenplaats is (nog wel) vrij toegankelijk, maar het kasteel staat leeg omdat er geen exploitant gevonden kan worden. De laatste bewoners (oude missiepaters) zijn vertrokken naar een moderner tehuis in Gennep. Ze hebben wel bedongen dat het kasteel toegankelijk moet blijven voor de bewoners van Gemert.

Vooraan links is een deel van een moderne kapel te zien die de paters in 1936 op de gedempte gracht hebben laten zetten. Er gaan stemmen op om die gracht weer in ere te herstellen en de kapel dus af te breken. Een mogelijke exploitant wil echter een congrescentrum van het kasteel maken en in de kapel een zwembad graven. Zo kunnen ideeën verschillen. Voor beide ideeën is iets te zeggen vind ik. Ook moderne toevoegingen horen, naar mijn idee, bij een kasteel omdat die over 200 jaar ook ‘oud’ gevonden worden. Deze kapel wijkt echter flink af van de originele bouwstijlen en toont geen respect voor het kasteel als geheel. Daarom is het geen gemis als deze eventueel afgebroken wordt. Het kasteel komt dan weer in volle glorie te voorschijn.

Op bovenstaande foto zie je de achterdeur van kasteel Gemert. Deze is afkomstig van het originele kasteel uit de 14e eeuw. Daarboven zie je de ramen van het nieuwe kasteel uit de 18e eeuw (Lodewijk XIV-stijl).

Hoe de toekomst er uit gaat zien weet niemand. Het kasteel wordt momenteel (augustus 2012) gerestaureerd en is niet meer toegankelijk voor publiek. Of het mogelijk blijft om vrij door de tuin te kunnen wandelen is de vraag. Het wordt waarschijnlijk een luxe hotel en conferentieoord.

Hieronder staan drie fotoserie in een eigen diashow uit verschillende periodes: achtereenvolgens 2008 November, 2009 September, 2010 Augustus en 2011 April.